ایران - عربستان: باز هم بحران پس از بحران

گفتگوي حسین قویمی با عليرضا نوري زاده

در چند ماه اخیر:
سازمان حج و زیارت ایران سفر حج عمره را به حال تعلیق در آورد هشدار عربستان به ایران در مورد سیاسی کردن مراسم حجتلویزیون «العالم» در کشورهای عربی قطع شد «یمن کشتی ایرانی حامل اسلحه را توقیف کرد» بحران در یمن؛ اتهام‌هایی که علیه ایران مطرح می‌شود جنگ در مرز عربستان و یمن- متهم: ایران عبدالله نصيرى، مدير روابط عمومى سازمان حج و زيارت ايران، به خبرگزارى فرانسه گفته است: «تا زمانى كه ماموران مذهبى عربستان به رفتار منزجر كننده خود با زائران ايرانى پايان ندهد، اعزام زائران عمره به عربستان از سوى دولت ايران در شرايط تعليق باقى مى ماند.» به این شکل سفر حج عمره تا اطلاع ثانوی برگزار نخواهد شد...

اخیرا مقام‌های حکومتی و رسانه‌های دولتی ایران از سوءرفتار پلیس عربستان با زائران ایرانی انتقاد کرده‌اند، هر چند این انتقادها تازگی ندارد. اما انتقادهای تند دو طرف و هشدارهایی که هر کدام مطرح می‌کنند، به ویژه در هفته‌های گذشته، نشان از دگرگونی‌های جدید در روابط ایران و عربستان دارد. ایران، عربستان و موضوع یمن، حمله لفظی شدید محمود احمدی نژاد، رئیس دولت، به عربستان و مسئله زائران ایرانی جملگی حکایت از این تغییر و تحولات دارند.

برخی از تحلیلگران معتقدند روابط ایران و عربستان در بیست سال گذشته تا این حد متشنج و بحرانی نبوده است. علیرضا نوری زاده، روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل خاورمیانه از جمله این افراد است؛

علیرضا نوری زاده: روابط ایران و عربستان شاید بعد از حج خونین در سال ۱۹۸۷ هرگز تا این حد دچار بحران و مشکل نبوده است. موضوع ربطی به مسئله حج ندارد؛ بدرفتاری پلیس عربستان سعودی با زائرانی که قصد زیارت قبرستان بقیع را دارند، بهانه ای بیش نیست. موضوع بسیار فراتر از این است. ماجرا از آنجا سرچشمه می‌گیرد که سعودی‌ها مداخله جمهوری اسلامی را در امور یمن ضربه ای مستقیم نسبت به حاکمیت و وجود و هستی خود می‌دانند. به این معنا گروهی که عنوان «حوثی‌ها» را در یمن دارند، «زیدی‌هایی» هستند که به طور کلی سال‌ها در یمن حتی حکومت دستشان بوده است.

رئیس جمهوری فعلی یمن، عبدالله صالح، شیعه زیدی است. شیعه چهار امامی است و قبل از او نیز چندین بار رهبران یمن از زیدی‌ها بودند. قبل از آن نیز امامان یمن از زیدی‌ها بودند و عربستان هیچ مشکلی با آنها نداشته است. ولی الان این گروه خاص که پیروان عبدالمالک حوثی هستند و همچنین پدرش بدرالدین حوثی که در قم عمامه سرش گذاشتند و لقب آیت الله به او دادند، اینها شعار «مرگ بر آمریکا» را بالا بردند، همان شعارهایی که در ایران بود و همین طور به خاک عربستان سعودی حمله کردند. این امر را سعودی‌ها دیگر تحمل نکردند. به یمن حمله کردند، به شمال یمن، منطقه ای را که حوثی‌ها در آنجا بودند، بمباران کردند و تعداد زیادی از آنها را کشتند و دستگیر کردند. در گیر و دار این ماجراها بود که آشکار شد بسیاری از این افراد یا در ایران آموزش نظامی دیدند، یا ایران در کمپی که در اریتره برپا کرده، در آنجا اینها را آموزش نظامی داده، سلاح به آنها داده و بنابراین اینها در اختیار جمهوری اسلامی بودند.

تعلیق سفر حج عمره به عربستان، آیا به تصور شما مقدمه ای است برای سردتر شدن روابط ایران و عربستان سعودی؟

«در درون سازمان حج نیز ما شاهد تغییرات اساسی هستیم. نگاه کنید آقای ری شهری بعد از بیست سال می‌رود و آقای قاضی عسکر جایش را می‌گیرد. یا آقای خاکسار قهرودی که رئیس سازمان حج و زیارت است و یکی از سرداران سپاه و فردی که در لبنان عامل ربودن دو سرباز اسرائیلی و جنگ لبنان شده، ایشان از ریاست سازمان حج توسط احمدی نژاد کنار گذاشته می‌شود و به جای او آقای علی لیالی می‌آید. یعنی یک مقدار در درون آن سازمان هم جنگ و دعواست»بدون تردید. یک بار بعد از ماجرای حج خونین، که در واقع آن ماجرا نیز به علت این شد که جمهوری اسلامی تلاش کرد، حج را در مکه مصادره کند، عکس‌های آقای خمینی را بالا بردند و درگیری‌هایی شد که منجر به کشته شدن شماری از زائران بیگناه ایرانی شد، بعد از آن آقای خمینی دستور داد دیگر حج را متوقف کنند. آن حج واجب بود، حج تمتع بود. بنابراین حج عمره نمی‌تواند از آن اهمیت برخوردار باشد.

در درون سازمان حج نیز ما شاهد تغییرات اساسی هستیم. نگاه کنید آقای ری شهری بعد از بیست سال می‌رود و آقای قاضی عسکر جایش را می‌گیرد. یا آقای خاکسار قهرودی که رئیس سازمان حج و زیارت است و یکی از سرداران سپاه و فردی که در لبنان عامل ربودن دو سرباز اسرائیلی و جنگ لبنان شده، ایشان از ریاست سازمان حج توسط احمدی نژاد کنار گذاشته می‌شود و به جای او آقای علی لیالی می‌آید. یعنی یک مقدار در درون آن سازمان هم جنگ و دعواست. طبیعتاً الان با حرفهایی که آقای قاضی عسکر زده و متوقف شدن حج عمره، به گمان من روابط دو کشور دارد به سویی می‌رود که نشانه‌های یک رویارویی مستقیم از آن می‌شود مستفاد شود.

رئیس روابط عمومی سازمان حج و زیارت هرگونه انگیزه سیاسی در تعلیق حج عمره برای ایرانیان را رد کرد. آیا فکر می‌کنید دولت دنبال روزنه ای برای احتمالاً بهبود روابط است؟

بله. سئوال بسیار هوشمندانه ای است. این نکته را هم باید اضافه کنم سعودی‌ها هم نمی‌خواهند مسئله حج آمیخته شود به سیاست. همانطور که دلشان نمی‌خواهد جمهوری اسلامی برائت از مشرکین به راه بیاندازد، نمی‌خواهند جمهوری اسلامی هم حج را پیراهن عثمان کند. در واقع ترجیح می‌دهند حج را از مسائل سیاسی جدا کنند. می‌دانیم که در آن آغاز بعد از درگذشت آقای خمینی، وقتی حجاج ایرانی به عربستان برگشتند، روابط دو کشور روابط حسنه ای نبود اما حج انجام شد. الان هم به نظر من سعودی‌ها نمی‌خواهند این کار به آنجا برسد و جمهوری اسلامی‌ هم نمی‌خواهد. حج برای جمهوری اسلامی وسیله ای بسیار مهم برای بهره برداری‌های مذهبی و سیاسی است و نمی‌خواهند راه بسته شود.

January 18, 2010 10:44 PM